📌 Update 2025
De Maastrichtse biercultuur heeft zich de afgelopen tien jaar opnieuw ontwikkeld. In het voormalige pand van Brouwerij De Ridder is nu Stadsbrouwerij Maastricht gevestigd, waar weer volop bier wordt gebrouwen.
Brouwerij Bosch is inmiddels een vrijwilligersorganisatie en is als de laatste volledig intacte stadsbrouwerij van Maastricht, compleet met mouterij, brouwinstallaties en brouwerswoning. Sinds de sluiting in 1970 is de tijd er stil blijven staan; bezoekers krijgen tijdens rondleidingen een beeld van hoe een eeuw geleden bier werd gebrouwen én hoe de brouwersfamilie woonde.
Daarnaast brouwt Gulpener nog steeds Mestreechs Aajt, waarmee de historische bierstijl voortleeft.
Oorspronkelijke publicatie: 15 oktober 2016:
Boekbespreking: Mestreechs Aajt
In de serie Historische Reeks Maastricht verscheen in 1982 het boekje Mestreechs Aajt, over de geschiedenis van de Maastrichtse brouwers en hun bieren, geschreven door dr. Rudolf Philips. Het was de tijd waarin de laatste zelfstandige brouwerij van Maastricht, Brouwerij De Ridder van de familie Van Aubel, door Heineken was overgenomen en de stad daarmee haar laatste familiebrouwerij kwijtraakte.
Aanvankelijk liet Heineken de brouwerij als zelfstandige eenheid doorbrouwen, maar rond de eeuwwisseling was het gedaan en werd de brouwerij gesloten. Vreemd genoeg ging De Ridder ten onder aan het succes van het witbier Wieckse Witte. Dat bier was op de markt gekomen toen de brouwerij al onderdeel was van Heineken. De brouwer wilde er grote volumes van produceren, maar de locatie in het historische centrum was daarvoor niet geschikt en logistiek problematisch. Daarmee viel het doek.
Leegstand en museum
Nog altijd staat de brouwerij van De Ridder herkenbaar aan de Maas, met de opschriften zichtbaar op de gevel. Op een steenworp afstand bevindt zich een andere historische brouwerij: Brouwerij De Keyzer van de familie Bosch. Die sloot in 1970, maar de apparatuur was veel ouder. Brouwerij Bosch werd omgevormd tot museum, en brouwerijhuurder Brouwerij De Keyzer BV liet twee van de historische bieren herleven.
Wie het boekje leest, begrijpt niet dat Maastricht in 2016 nauwelijks brouwactiviteit kende, terwijl elders in Nederland de stadbrouwerijen juist opbloeiden. Een uitzondering was de kleinschalige Brouwerij Klinker, boven een café in de binnenstad.
Van wijn naar bier
Op de inhoudspagina staat meteen een prachtige zwartwittekening van bierbrouwerij De Zwarte Ruiter. De bloeitijd van de Maastrichtse brouwerijen lag vooral in de 15e, 16e en 17e eeuw. Daarvoor werd in de streek vooral wijn gedronken, zo’n 20 liter per hoofd van de bevolking per jaar. Na 1509 liep de wijnbouw in de Nederlanden sterk terug. Door het prijsverschil tussen wijn en bier won bier aan populariteit: het verbruik steeg naar gemiddeld 250 liter per hoofd per jaar. De opkomst van hop als ingrediënt speelde daarbij een sleutelrol.
De brouwnijverheid in Maastricht verschilde van die boven de rivieren, waar door de gunstige logistiek veel bier uit Duitsland werd geïmporteerd.
Mestreechs Aajt
Het boekje wordt pas echt levendig in de passages over het typische Maastrichtse bier: Aajt en Dobbel Aajt. Brouwerij Marres, gevestigd aan het Onze Lieve Vrouweplein, brouwde Dobbel Aajt. De Zwarte Ruiter brouwde eveneens een Aajt. Het bier viel op door de rinse smaak en werd in 1826 bekroond in een prijsvraag van de Universiteit van Leuven.
Sinds de jaren tachtig brouwt de Gulpener Bierbrouwerij opnieuw een Mestreechs Aajt, waarmee dit historische bier levend wordt gehouden.
Naar ondergisting
De teloorgang begon in de tweede helft van de 19e eeuw. Technologische ontwikkelingen maakten ondergistende bieren populair en veel Maastrichtse brouwerijen konden de omschakeling niet betalen. Rond 1870 telde de stad nog acht grote brouwerijen en veel kleinere, maar in 1910 waren er nog maar 24. In 1940 restten er zes (plus twee kloosterbrouwerijen).
De brouwerijen van de families Van Aubel en Bosch wisten tijdig over te stappen en overleefden langer. Maar uiteindelijk viel het doek voor bijna allemaal.
Boekgegevens
Dr. Rudolf Philips, Mestreechs Aajt. Geschiedenis van de Maastrichtse brouwers en hun bier.
Uitgave van Stichting Historische Reeks Maastricht, 1982.
