Oorspronkelijke publicatiedatum: 25 mei 2016
Het heeft iets treurigs, het bierkaartje van Nederland in de Spectrum Bieratlas die in 1977 verscheen. Het boek, oorspronkelijk Engelstalig en gepubliceerd als World Guide to Beer, werd geschreven door wijlen Michael Jackson – beter bekend als The Beerhunter. Wat MJ in de popmuziek was, was deze MJ in de bierwereld: een onvermoeibare pleitbezorger van goed, ambachtelijk bier.
Jackson introduceerde in dit standaardwerk ook een nieuw denkkader: hij was de eerste die bieren systematisch begon in te delen in stijlen en typen. Voor die tijd werd bier vooral in algemene termen beschreven. Dankzij zijn indeling, gebaseerd op herkomst, traditie, smaakprofiel en brouwtechniek, kregen bekende categorieën als porter, stout, tripel, lambiek, saison en IPA een duidelijke plek. Dit systeem vormde de basis voor hoe we vandaag de dag over bier praten en hoe biercompetities en opleidingen bieren beoordelen.
Begin van een bierreis
Ik kocht de bieratlas in 1980, toen mijn interesse voor bier begon en ik verder wilde kijken dan pils. In die tijd gold Nederland als een pilswoestijn. Mijn geluk vond ik in de 25 cl-flesjes Xpert van de Gulpener Bierbrouwerij, die als een van de weinige brouwers haar bieren naar het noorden exporteerde. Tegelijkertijd speelde zich in Arcen iets bijzonders af. De voormalige Skol-brouwerij, overbodig geworden, werd in 1981 nieuw leven ingeblazen door brouwers die uitsluitend bovengistende bieren wilden maken. Een unicum in een land waar pils de norm was, bockbier het jaarlijkse hoogtepunt en Belgische speciaalbieren als Duvel, Palm en De Koninck de exotische alternatieven vormden. Heel soms kon je in een café met Oranjeboom ook een Hannen Alt bestellen – voor de liefhebber een kleine vreugde.
Inspiratie uit België en Duitsland
Bladeren in de atlas roept met de kennis van nu gemengde gevoelens op. De hoofdstukken over België en Duitsland waren destijds jaloersmakend. Daar hadden consumenten een rijkdom aan keuze waar Nederlandse bierliefhebbers alleen maar van konden dromen. Tegelijkertijd roept het atlasbeeld weemoed op, met etiketten van brouwerijen die inmiddels verdwenen zijn. Op de kaart van Nederland prijken namen als Oranjeboom en Heineken in Rotterdam, de Hengelosche Bierbrouwerij, De Kroon en De Ridder.
De zorgen van Michael Jackson
Jackson beschrijft in de atlas hoe pilseners in Nederland de markt volledig domineren. Zijn grootste zorgen golden echter Noord-Amerika. Hij zag hoe traditionele ales er op hun retour waren. Toen hij in 2007 overleed, had hij nog net de eerste signalen van verandering meegemaakt, maar niet de enorme ommekeer die daarna volgde.
Van armoede naar overvloed
De Amerikaanse craftbeerrevolutie zorgde ervoor dat traditionele ales opnieuw werden omarmd en brouwers volop gingen experimenteren. Die beweging sloeg later over naar Europa. Inmiddels zijn er meer dan 4.000 brouwers in de VS en ruim 400 in Nederland. [Update 2022: ruim 900] Supermarktschappen liggen vol met speciaalbieren en biercafés bieden tientallen taps en honderden flesbieren. Waar de Spectrum Bieratlas in 1977 nog een standaardwerk was voor de liefhebber, is het nu vooral een prachtig tijdsdocument. Een boek dat laat zien hoe schaars de keuze ooit was, en hoe groot de sprong is die de biercultuur sindsdien heeft gemaakt. Het is nog steeds te vinden als tweedehands exemplaar, een stukje biergeschiedenis om te koesteren.
