Gepubliceerd op: 11 maart 2019
Bierfolders uit de jaren ’80 zijn nu leuke geschiedkundige objecten. Zo werd, met name door kleinere brouwers, promotie gedaan in een wereld zonder internet — in een tijd waarin voor het eerst sinds decennia in Nederland bovengistende bieren werden gebrouwen en oude stijlen herleefden.
De opkomst van het speciaalbier
Eind jaren ’70 was een groep bierdrinkers het zat: alleen maar pils van grote brouwers, met een afgevlakte smaak die geen schim meer was van hoe pils ooit bedoeld was.
Die situatie deed zich niet alleen in Nederland voor. In Engeland richtten liefhebbers in 1970 de Campaign for Real Ale (CAMRA) op, uit protest tegen het verdwijnen van traditionele Real Ales. Tien jaar later, in 1980, volgde in Nederland PINT, de consumentenvereniging Promotie Informatie Traditionele Bieren.
Ook in de Verenigde Staten was alleen nog industrieel geproduceerd lager verkrijgbaar. Toen in 1978 het thuisbrouwverbod werd opgeheven, begonnen duizenden Amerikanen zelf bier te brouwen — geïnspireerd door Michael Jacksons boeken en reizen. Ze ontdekten traditionele Europese bierstijlen en gaven die een moderne draai. Zo ontstonden aan de westkust de eerste hoppige India Pale Ales, die de wereld veroverden.
Anchor en de kiem van verandering
In de VS speelde ook Anchor Brewery in San Francisco een belangrijke rol. De brouwerij brouwde nog het oorspronkelijke California Common-bier. Toen het bedrijf in 1965 werd overgenomen, bleef dit authentieke bier behouden — een vroege voorbode van de craftbierbeweging.
De Nederlandse pilswoestijn
Nederland was in die tijd een pilswoestijn. Er waren enkele ondergistende bockbieren, en in het zuiden werden Dortmunder-bieren gebrouwen — zoals Ridder Maltezer, Gulpener Dort, Kroon Briljant en Alfa Super Dortmunder. Ze waren lokaal verkrijgbaar, maar zeldzaam boven de rivieren.
De Gulpener Bierbrouwerij bracht destijds nieuwe bieren op de markt en speelde zo een belangrijke rol in de heropleving van de diversiteit.
De ommekeer in Arcen
De echte ommekeer kwam met de oprichting van de Arcener Bierbrouwerij (nu Hertog Jan). De brouwerij, opgericht in 1915 als De Vriendenkring, dreigde te sluiten toen een groep werknemers toestemming kreeg de brouwerij te huren — met één voorwaarde: geen pils. Ze begonnen bovengistende bieren te brouwen, iets wat in Nederland in decennia niet meer was gedaan.
Het was het begin van de moderne speciaalbierwereld. Kort daarna volgden andere initiatieven:
- Brouwerij ’t IJ in Amsterdam
- Friese Bierbrouwerij in Uitwellingerga
- De Noorderzon in Groningen van Ronald Mengerink (nu De Dochter van de Korenaar)
- Brouwerij Raaf in Heumen, in een gerestaureerde 19e-eeuwse brouwerij
- Christoffelbrouwerij in Roermond
Ook bestaande brouwers, zoals Budels, gingen nieuwe bieren brouwen. De Budelse Brouwerij introduceerde midden jaren ’80 zelfs drie nieuwe bieren tegelijk.
Promotie zonder internet
In de tijd vóór internet waren de promotiebudgetten klein. Brouwers maakten folders, flyers en eenvoudige brochures. “Ik heb er een aantal bewaard en vond ze onlangs weer terug,” schreef ik destijds. “Prachtig om te zien hoe dat toen werd gedaan. Jammer dat sommige brouwerijen — en hun bieren — ook weer zijn verdwenen.”
Het Altforster Alt van de Arcener Brouwerij is daar een voorbeeld van. Maar zonder deze pioniers hadden we nu geen bruisende biercultuur met honderden brouwerijen en tientallen stijlen.
Succes en neergang
Niet alle pioniers overleefden de opmars. Veel brouwerijen verdwenen of werden overgenomen:
- Raaf werd opgeslokt na het succes van Witte Raaf.
- De Ridder werd door Heineken overgenomen; Wieckse Witte betekende het einde van de brouwerij.
- De Noorderzon ging ten onder aan een infectie.
- Christoffel sloot pas in deze eeuw.
Toch bleven hun bieren en ideeën invloedrijk. De sluitingen uit de jaren ’80 werden ruimschoots goedgemaakt door de vele nieuwe brouwerijen die in de decennia daarna ontstonden.
Terug naar de oorsprong
Terwijl de bierrevolutie zich voltrok, sloten grote namen zoals De Ridder en De Kroon, maar in hun oude gebouwen wordt inmiddels weer gebrouwen.
- In Oirschot brouwt nu Van de Oirsprong in de voormalige De Kroon-brouwerij.
- In Maastricht herleeft het Maltezerbier dankzij Stadsbrouwerij Maastricht.
De cirkel is rond: waar ooit sluitingen vielen, bloeit nu opnieuw ambacht en diversiteit.
De pioniers van toen
Wie vandaag het bierschap in de supermarkt bekijkt, kan zich nauwelijks voorstellen dat een handvol nieuwe bieren destijds zoveel opwinding veroorzaakte. Maar het was een beslissende periode, waarin de basis werd gelegd voor de rijke biercultuur van nu.
Zonder de pioniers van de jaren ’80 en hun eenvoudige bierfolders, was de Nederlandse bierwereld vandaag niet wat ze is.
