Gepubliceerd op: 10 juli 2023 op entreemagazine.nl
De kruidige tripel Zundert 8 en de quadrupel Zundert 10 danken hun karakter aan kruiden, net als het alleen bij de abdij verkrijgbare refterbier Zundert 4. Tien jaar lang zwegen de monniken, maar onlangs onthulden ze eindelijk de naam van het geheime kruid. “Als je het weet, proef je het.”
Wandeling naar het geheime ingrediënt
Een zonnige dag in juni. Op parkeerplaats De Ganger, bij natuurgebied De Pannenhoef in Zundert, verzamelt een klein gezelschap: een redacteur van Bier! Magazine, een collega van BN/De Stem, en Henri Reuchlin, commercieel adviseur van Trappistenbrouwerij De Kievit. Beheerder en boswachter Kelly van Gils leidt de groep door een afgesloten deel van het landgoed, waar bezoekers normaal niet komen.
De Pannenhoef grenst aan de abdij Maria Toevlucht, waar de Zundert Trappist wordt gebrouwen. Van Gils vertelt onderweg over het landschap: ooit hoogveen, later turfgebied voor Antwerpen en Breda. In de 19e eeuw aangeplant met bos, daarna weer deels hersteld tot natuurgebied. Vandaag de dag beheerd door Brabants Landschap, met vennen, moerasbos en heide.
De struik die alles verklaart
Na een korte wandeling blijven we staan bij een struik met grijsgroene bladeren. Kelly plukt er een paar, laat ons ruiken. “Citrus,” zegt iemand. “Laurier,” zegt een ander. “Complex,” klinkt het. Dan wordt het geheim onthuld: gagel.
Gagel groeit in vochtige gebieden en verspreidt een aromatische, harsachtige geur. In de middeleeuwen was het een van de belangrijkste ingrediënten van gruit, het kruidenmengsel dat aan bier werd toegevoegd vóór de komst van hop in de 14e eeuw. De gagel verbeterde de houdbaarheid en gaf bier zijn kruidige karakter.
In Zundert plukken de monniken de gagel in hun “achtertuin”, het natuurgebied De Pannenhoef. Slechts twee keer per jaar oogsten ze genoeg voor een jaarproductie. Hoe het kruid precies wordt gebruikt, blijft een mysterie.
Verbonden met de streek
Henri Reuchlin vertelt onderweg naar de brouwerij waarom die lokale herkomst belangrijk is. “De abdij is altijd sterk verbonden geweest met de omgeving. De Cisterciënzers van de Stricte Observantie, de trappistenorde, leven volgens het principe van ora et labora, bidden en werken. Hun werk is altijd lokaal geworteld.”
De abdij Maria Toevlucht werd in 1899 gesticht als dochterhuis van de abdij van Koningshoeven bij Tilburg, nu bekend van de La Trappe-bieren. Aanvankelijk bedoeld als toevluchtsoord voor Franse monniken, groeide ze uit tot een zelfstandig klooster. Toen het boerenwerk op het landgoed De Kievit te zwaar werd, besloten de broeders in 2013 te gaan brouwen.
Reuchlin werd aangetrokken als adviseur, brouwer Constant Keinemans als technicus. Een jaar later werd Zundert 8 gelanceerd: een kruidige tripel met subtiele tonen van gagel en rookmout, een verwijzing naar de turfgeschiedenis van het gebied. Daarna volgden de Zundert 10 en het refterbier Zundert 4.
Een kruid met karakter
In de brouwerij vertelt broeder Christiaan van Opstal, de enige broeder die actief bij het brouwen betrokken was, dat gagel slechts in minieme hoeveelheden wordt toegevoegd. “Op 4000 liter bier gaat maar een paar gram. Toen we de dosering met twintig procent verhoogden, ging het al mis,” vertelt hij lachend.
Het kruid is dus geen vervanger van hop, maar een verfijnde toevoeging. “Als je weet dat het erin zit, proef je het. Laat je het weg, dan mist het bier iets. Het smaakt dan leeg,” zegt hij. Dat is precies wat de Zundert-bieren onderscheidt: complexiteit door subtiliteit.
Het geheim blijft gedeeltelijk geheim
Lang bleef de naam van het kruid onbekend. In de tien jaar dat Brouwerij De Kievit bestond, wist slechts één persoon het te raden op basis van smaak. Met de onthulling van het ingrediënt is het mysterie slechts deels opgelost: de monniken gaven nooit prijs in welke fase het wordt toegevoegd, of welke delen van de plant, blaadjes of katjes, worden gebruikt.
“Waarom zouden ze ook?”, zegt Reuchlin. “Een goed Trappistenbier heeft altijd iets ongrijpbaars. Brouwkunst zit in details.”
Bij het afscheid schenkt broeder Christiaan nog een glas Zundert 4, het lichte refterbier dat in april werd geïntroduceerd. Dan volgt het ritme van het klooster: stilte, gebed, rust.
Update 2025: een onzekere toekomst
Inmiddels is de situatie ingrijpend veranderd. Dit voorjaar maakten de trappisten bekend dat de monnikengemeenschap van Maria Toevlucht Zundert gaat verlaten, aangezien er nog maar zes broeders zijn. Een ingrijpend besluit. De broeders moeten hun ‘thuis’ verlaten en elders onderdak zoeken. De abdij is gesloten als klooster, en de toekomst van Brouwerij De Kievit, die volgens de regels van de Internationale Vereniging Trappist alleen bier met het label Trappist mag maken zolang ze binnen een actief klooster wordt beheerd, is ongewis.
Met het vertrek van de monniken lijkt een bijzonder hoofdstuk in de Nederlandse biergeschiedenis ten einde te komen. Wat resteert, is een erfenis van vakmanschap, eenvoud en een kruid dat Zundert zijn karakter gaf.
