Update 2025
Hoewel Gulpener Dort in 2018 verdween, blijft de bierstijl Dortmunder bestaan. Gulpener heeft nog een Dort gemaakt als limited edition
Alfa Krachtige Dort blijft de enige blijvende Nederlandse vertegenwoordiger van de in de jaren ’50 in Nederland geïntroduceerde klassieke stijl. De trend van ambachtelijke lagers groeit opnieuw — en wie weet, misschien verschijnt de Gulpener Dort ooit als limited edition terug.
Oorspronkelijk gepubliceerd op: 7 juni 2018, op entreemagazine.nl
Het is het eerste Nederlandse speciaalbier en de reclame voor dit mooie bier is iconisch: de zwart-witfoto van een Limburgse mijnwerker met een glas Dort in zijn hand. Maar Gulpener Dort is niet meer. De vriendenkring blijkt te klein: 15.000 liter per jaar is de afzet nog maar. Een microbrouwerij zou er blij mee zijn, maar de Gulpener Bierbrouwerij vindt het te weinig om door te gaan.
Nog maar 23 horecazaken hebben het bier op de kaart. Volgens Gulpener is Dort, voor het eerst gebrouwen in 1953, het eerste speciaalbier van Nederland. Ook Alfa, eveneens gevestigd in Zuid-Limburg, brengt in dat jaar een Dort op de markt. Die Dortmunder wordt nog steeds gebrouwen en heet nu Alfa Krachtig Dort.
Tegen dagblad De Limburger zegt Jan-Paul Rutten, directeur van Gulpener, dat het bier – mocht de vraag stijgen – wellicht twee keer per jaar in de microbrouwerij in het Gulpener Brouwlokaal zal worden gebrouwen.
Zuur afscheid
Dat het eerste Nederlandse speciaalbier, een mooi bier dat door kenners wordt gewaardeerd, juist sneuvelt in een tijd waarin speciaalbier op alle fronten floreert, is zuur. Maar misschien is dat juist het probleem: wat vroeger speciaal was, is nu gewoon. In het overweldigende aanbod van craftbier, ook van Gulpener zelf, raakt deze klassieker op de achtergrond.
Op de bierkaart in de Nederlandse horeca schittert de bierstijl Dortmunder juist door afwezigheid. Bierliefhebbers moesten het in de jaren zeventig doen met de Gulpener X-pert, De Gulpener Dort, De Ridder Maltezer, de Alfa Super Dortmunder en Amstel Gold. Dat waren – naast wat bockbieren – de enige Nederlandse alternatieven voor pils. Van dat rijtje is nu alleen de Dort van Alfa over.
Toch zullen oudere bierliefhebbers met weemoed terugdenken aan deze smaakvolle pionier.
Terugblik op de stijl
1. Het biertype
De bierstijl Dortmunder — goudgeel, moutig en milder gehopt dan pils — ontstaat in de negentiende eeuw in Dortmund. Het gipshoudende water van de regio beïnvloedt de smaak sterk. De herintroductie in Nederland komt in 1953 van de brouwers Gulpener en Alfa, in een zwaardere variant dan het Duitse origineel.
Gulpener-brouwmeester Steven van den Berg zei eerder:
“Het is een klassiek bier met een verhaal; zoiets moet je met respect behandelen. Misschien moeten we er ook weer meer aandacht op vestigen, Dortmunder verdient dat zeker.”
2. De brouwer
Met Jan-Paul en Maartje Rutten komt vijf jaar geleden de achtste generatie aan het roer van de Gulpener Bierbrouwerij (opgericht in 1825). Hun vader Paul Rutten legde de basis voor Gulpener als ‘vrije brouwer’: onafhankelijk, duurzaam en regionaal. De hopvelden in Reijmerstok zijn nog altijd het symbool van die visie.
Onder zijn opvolgers wordt het bedrijf uitgeroepen tot duurzaamste onderneming van Nederland (2014) en blijft het een van de meest karaktervolle familiebrouwerijen van het land.
3. Het Brouwlokaal
Een van Jan-Paul Ruttens dromen is de opening van het Gulpener Brouwlokaal (2016). Hier kunnen bezoekers lunchen, dineren en 16 bieren van het vat proeven. Het gebouw ademt beleving: proefcursussen, een bierbibliotheek, houten vaten en zelfs een microbrouwerij waarin bezoekers mee kunnen brouwen.
4. Foodpairing
Chef Emile Götte van het Brouwlokaal noemt de Dort “vriendelijk, umamig en breed inzetbaar.” Het bier past goed bij buikspek, speltbrood met paddenstoelen en vis-chili met chorizo.
5. Voorbeeldbieren
- Gulpener Dort (7%)
- Alfa Krachtige Dort (7,5%)
- De Prael Dortmunder (6,4%)
De brouwer en de vrijheidsfilosofie
Met Jan-Paul en Maartje Rutten staat inmiddels de achtste generatie aan het roer van Gulpener, opgericht in 1825. Hun vader Paul Rutten legde de basis voor het motto De Vrije Brouwer – onafhankelijk, duurzaam en regionaal. De hopvelden in Reijmerstok zijn nog altijd het symbool van die visie.
Gulpener wordt in 2014 uitgeroepen tot duurzaamste bedrijf van Nederland en onderscheidt zich met het eigen Brouwlokaal, waar bezoekers kunnen proeven, leren en brouwen. De brouwerij werkt uitsluitend met regionale grondstoffen en streeft ernaar in 2030 volledig fossielvrij te produceren.
Bier en spijs
Chef Emile Götte van het Brouwlokaal zoekt naar gerechten die bij Dortmunder passen.
“Wat je bij dit bier als zoet ervaart, is umami. Alles met een umamitoon past: rood vlees, vlezige vis of paddenstoelen. Dortmunder is een vriendelijke stijl die bij veel gerechten past. Hij zit in het middenspectrum, dus je zit er snel goed mee.”
Gerechten als buikspek van krulvarken, speltbrood met paddenstoelen of vis-chili met chorizo zijn perfecte combinaties.
